Historia

Historia pszczelarstwa na terenie gminy Wojnicz

Zarys historii pszczelarstwa na terenie kraju

Uroczystości 20-lecia Koła Pszczelarzy

Wykaz członków koła od 1979 roku

Historia pszczelarstwa na terenie gminy Wojnicz

Czynniki przyrodnicze występujące w okolicach Wojnicza i w samym Wojniczu stwarzały dogodne warunki dla rozwoju pszczół. Bogaty urozmaicony drzewostan lasów, parków i terenów pokrytych drzewostanem, łagodny klimat, wczesne wiosny, ukwiecone łąki, czyste wody i powietrze. Posiadane przez nas dokumenty świadczą o tym, że pszczelarstwem zajmowało się wielu mieszkańców tych okolic. Dowiadujemy się tego m.in. z testamentów mieszczan wojnickich oraz z ksiąg wpisów Cechu Wielkiego. W testamencie spisanym w dniu 19.VI.1674r. ksiądz Jan Janiszewski - prałat, dziekan dziekani wojnickiej, kanonik tarnowski, proboszcz parafii Uszew swoją wolą postanowił m.in.: "Pszczół pniaków cztery przy plebani zostawić. (...) Ostatek pszczół mają być przewiezione do dziekanii wojnickiej". Mamy nadzieję, że po śmierci księdza dziekana 24.VI.1676 r.) jego postanowienie zostało spełnione i pniaki z pszczołami stanęły przy wojnickiej plebani.

Następny zapis testamentu z datą 11.VI.1759 r. Jana Opilskiego - ławnika i rajcy miasta Wojnicza "...Pszczół pniaków przy tym domostwie jest dziesięć, których oddaję pani Kroczyńskiej pniaków dziewięć, a dziesiąty panom Siemkom". W tych czasach duże znaczenie miał wosk, którego używano m.in. do wyrobu świec, odciskania pieczęci, był to swego rodzaju środek płatniczy.

W księgach wpisów Cechu Wielkiego pod datą 28.X.1775r. czytamy, że "przy zgromadzeniu całej sesji w domu zacnie sławetnego pana Klimensa Janowca radcy i cechmistrza będącego, sławetnego Franciszka Pychowicza wtórego, sławetnego Marcina Humińskiego podskarbiego przysięgłego, na ten czas uczciwego Józefa Płeszczyńskiego młodszego będącego, panów braci zastalnych i podstalnych pod tąż cechą stała się eliberacja Jacka Bialikiewicza, który terminował w kunszcie garncarskim u brata swego Franciszka tegoż imienia lat dwa. Tenże Franciszek Bialikiewicz daje wódki pół garca dobrej, item piwa garcy ośm, item wosku funt jeden."
 

Z dokumentów tych wynika, że za wyzwoliny oddawano do Cechu Wielkiego m.in. wosk w ilościach od 1 do 4 funtów. Z biegiem czasu pszczelarstwo na terenie kraju w tym także w małopolsce ulega unowocześnieniu, pszczelarze zrzeszają się w towarzystwa i związki.

Również na terenie gminy Wojnicz w początkach XX wieku działała grupa "miłośników pszczelarstwa" świadczą o tym liczne pamiątki w postaci książek zapisów oraz sprzętu pasiecznego. Po I wojnie światowej nie było organizacji pszczelarskiej na terenie Wojnicza, a powstała ona dopiero w roku 1933 założona przez byłego Dyrektora Szkoły Ogrodniczej w Tarnowie, zamieszkałego w Wojniczu Józefa Drewkę. Do organizacji należeli m/.in. Stefan Janicki z Wojnicza, Józef Piotrowski z Wojnicza, Konstanty Gala z Rudki, Józef Zając z Ispu. Składka członkowska wynosiła 1 zł. co równało się cenie 1 kg cukru lub jednej roboczej dniówki.

Pszczelarze otrzymywali bezpłatnie 6 kg cukru na rodzinę pszczelą. Cukier był specjalnie spreparowany do wyłącznego podkarmiania pszczół. Pszczelarze tego stowarzyszenia wykonywali ule i sprzęt pasieczny. Z tego okresu można jeszcze spotkać stare ule typu "słowian". Okres okupacji przerwał działalność tej organizacji. Istniały jednak nadal pasieki u pszczelarzy. Cukier do podkarmiania pszczół zanieczyszczano trocinami dębowymi tak by nie mógł służyć do żywienia ludzi. Wydajność miodu z ula była niska, a zwłaszcza w tych pasiekach, które wprowadziły pszczoły tzw. "włoszki" bardzo rojne.

Wznowienie działalności organizacji pszczelarskiej nastąpiło dopiero w 1947 roku. Inicjatorem powstania był kierownik szkoły podstawowej w Wojniczu p. Jan Barabaś, sekretarz Władysław Kwiecień, skarbnik Kazimierz Gądziński. Zrzeszonych było dziesięciu członków, którzy posiadali 130 rodzin pszczelich w ulach typu: słowiański, polski nowoczesny i amerykański. Koło zorganizowało pierwszą wycieczkę do pasieki p. Chwałkowskiego w Bochni.
Od 1950 do 1978 roku nie działały żadne pszczelarskie organizacje związkowe.

Ponowne odrodzenie organizacji następuje w 1978 roku. Inicjatorem i założycielem Koła Pszczelarzy w Wojniczu był mgr inż. Stefan Pławecki nauczyciel i wice-dyrektor Zespołu Szkół Rolniczych w Wojniczu, który przeniósł się z miejscowości Siepraw wraz ze swoją pasieką - 50 rodzin i stał się właścicielem największej pasieki w gminie Wojniczu. Stefan Pławecki przeprowadzał rozmowy z pszczelarzami i nakłaniał do założenia Koła Pszczelarzy. Owocem jego starań było zebranie pszczelarzy w dniu 15.VI.1980r., w którym brało udział 16-tu członków, którzy podjęli uchwałę o wznowieniu działalności organizacji pszczelarskiej. Ponowne zebranie pszczelarzy odbyło się 28.VIII.1980 r. na którym dokonano wyboru zarządu i komisji rewizyjnej.

Prezydent PZP dr Henryk Ostach w rozmowie z Prezesem Koła Wojnicz

Prezesem został: Stefan Pławecki, wiceprezesem Kazimierz Gądziński, skarbnikiem Władysław Wojnicki, sekretarzem Stefan Fudała oraz członkami zarządu Franciszek Skoczylas i Jan Adamczyk. W skład komisji rewizyjnej wybrano: przewodniczący KR Jan Osmęda, członkami Władysław Senderak i Józef Szychta.

Uchwalono składki: członkowską w wysokości 50 zł rocznie, składkę produkcyjną 5 zł od rodziny pszczelej i wpisowe 10 zł.

Koło w 1980 roku zrzeszyło już 32 pszczelarzy, którzy posiadali 278 rodzin pszczelich, a na koniec 1983 roku koło zrzeszało 124 pszczelarzy o liczbie 1650 rodzin pszczelich Początkowo działalność zarządu skupiała się głównie na staraniach o zdobycie cukru na podkarmianie pszczół. Rozpoczęto szkolenie członków na kursach podstawowych. Kurs ten ukończyło 45 pszczelarzy. Zawierano umowy kontrakcyjne ze Spółdzielnią Ogrodniczo – Pszczelarską w Tarnowie na dostawę miodu i wosku. Koło włączyło się do imprez lokalnych, na których organizowano konkursy wiedzy pszczelarskiej i stoiska z produktami pozyskiwanych w własnych pasiekach. Organizowano wycieczki do wzorowych pasiek, w których przeprowadzano pokazy szkoleniowe z zakresu: topienie wosku, pozyskiwanie kitu pszczelego, sadzenia drzew i krzewów miododajnych.

Wycieczka Koła Wojnicz do pasieki „Babika” i Prezydenta PZP w Sułkowicach

Przy Kole Pszczelarzy powstała sekcja Ligi Ochrony Przyrody, która podjęła walkę o ochronę środowiska i zapobieganie zatruciu pszczół środkami chemicznymi. Dużym osiągnięciem członków koła jest zasadzenie kilku tysięcy drzew głównie miododajnych, pozyskiwanie sadzonek drzew i krzewów z własnych szkółek, oraz korzystanie z zakupu sadzonek przez Urząd Gminy w Wojniczu. Wiele z tych drzew i krzewów daje już pożytek pszczołom. W dalszym ciągu corocznie prowadzone jest dokształcanie pszczelarzy przez znanych fachowców z dziedziny hodowli pszczół, leczenia, gospodarki wędrownej, odchowu matek pszczelich itp. Duży nacisk położono na walkę z warrozą, która w 1978 roku zniszczyła około 30% rodzin pszczelich w Polsce. Leki do walki z warrozą zakupywano zbiorowo i przekazywano członkom koła nieodpłatnie w dostatecznych ilościach. Praca Koło Pszczelarzy w Wojniczu była znana i wysoko oceniana przez władze WZP w Tarnowie, PZP i władze samorządowe Gminy Wojnicz.

Ze szczególnie dużą życzliwością i pomocą wspierał działalność koła Wójt Gminy Wojnicz mgr Zbigniew Nosek.

Koło Pszczelarzy w Wojniczu w ramach współpracy z Zespołem Szkół Rolniczych w Wojniczu powołało Młodzieżowe Koło Pszczelarzy przy ZSR.

Młodzieżowe Koło działało w latach 1984 – 1988, Liczba członków tego koła w poszczególnych latach wahała się w granicach 25 – 35 członków. W tym okresie zorganizowano dwa kursy pszczelarskie i egzamin na poziomie podstawowym wiedzy pszczelarskiej. Kurs ukończyło 55 uczniów, otrzymując świadectwa uzyskanych kwalifikacji pszczelarskich. Kurs społecznie prowadzili członkowie naszego koło Stefan Pławecki i Józef Szczerba.

Kurs i egzamin dla członków Młodzieżowego Koła Pszczelarzy przy ZSR

Powtórnie powołano Młodzieżowe Koło Pszczelarzy przy Zespole Szkół Ekonomicznych i Gospodarki Żywnościowej w Wojniczu w 1996 roku i to koło działało w latach od 1996 do 2000 roku. W tym okresie zorganizowano kurs pszczelarski na poziomie podstawowym, po którym egzamin z oceną pozytywną złożyło 21 członków MKP.

W całej dotychczasowej działalności koła spotykaliśmy się z życzliwością i pomocą ze strony dyrekcji szkoły średniej w Wojniczu. Koło korzystało bezpłatnie z pomieszczeń na prowadzenie zebrań, pomocy naukowych i środków technicznych na szkolenia.

Koło współpracowało w poszczególnych latach z poniżej podanymi Dyrektorami Szkoły Średniej w Wojniczu:

Do roku 1980	prof. dr hab. Jan Adamczyk - członek koła
Od 1980 do 1991	mgr Antoni Dopart, były członek koła
Od 1991 do 2001	mgr inż. Ryszard Pacyna
Od 2002 do 2003	mgr inż. Zbigniew Gotfryd
Od 2003 do 2007	mgr Kazimierz Koprowski - członek koła
od 2007	mgr Marian Iwaniec

W naszym kole 8 członków posiada ukończone studia rolnicze, 6 członków posiada tytuł „Mistrza Pszczelarstwa”, 30 członków ma ukończony podstawowy kurs pszczelarski, a 3 pszczelarzy posiada uprawnienie rzeczoznawców chorób pszczelich.

Z przedstawionej statystyki koło posiada ogromny potencjał intelektualny, który był wykorzystywany do szkoleń i organizacji prac w kole.Za aktywność i szczególne zasługi dla rozwoju pszczelarstwa nasi pszczelarze posiadają następujące odznaczenia związkowe „Honorowy Członek PgZP”—1 „Medal im. ks. dr Jana Dzierżona”—3, Złota odznaka PZP—6, Srebrna odznaka PZP—10, Brązowa odznaka PZP –12

Zarys historii pszczelarstwa na terenie kraju

Ludzkość od zarania dziejów interesowała się pszczołami, a zwłaszcza ich miodem i woskiem. Najstarsze przekazy o pobieraniu miodu przez człowieka z gniazd pszczół odkryto w grocie w Hiszpanii w postaci rysunków wyrytych na ścianach skalnych około 9-10 tysięcy lat temu.

Początkowo praca człowieka polegała na wyszukiwaniu gniazd pszczelich i wycinaniu plastrów. Nie liczono się z tym co stanie się z pszczołami, które w tym przypadku przeważnie ginęły. Nie martwiono się zbytnio tym, bo pszczelich rodzin było na tyle dużo, że wystarczało na ówczesne potrzeby. W miarę przyrostu liczby ludności wzrastały potrzeby także i na produkty pszczele i metoda wybierania już nie wystarczała. Pszczół ubywało, a cena miodu i wosku rosła. Na potrzeby przemysłu i budownictwa masowo wycinano drzewa w tym także z dziuplami, w których gnieździły się pszczoły. Ta rabunkowa gospodarka groziła zagładzie pszczół.

By temu zapobiec człowiek przychodzi im na ratunek początkowo skromna pomoc polega na wykonywaniu tak zwanych dłubni (dziupli) w grubych drzewach. Drzewo takie było znakowane i podlegało ochronie. Pszczoły miały możliwość znalezienia pomieszczenia dla swojej rodziny. Tu zaczyna się tak zwane "bartnictwo", człowiek coś dla pszczół robi a nie tylko bierze. Wzmianka o pierwszym bartnictwie pochodzi z XI wieku. O randze bartnictwa świadczy uchwalenie prawa bartnego, które obowiązywało w Koronie i na Litwie. Prawo to zapowiadało ochronę barciom i bartnikom. Pszczelarzy uważano za ludzi wiarygodnych, uczciwych, prawdomównych. Darzono ich zaufaniem do tego stopnia, że zeznanie pszczelarza w sądzie nie musiało być poparte jego przysięgą.

Od XV wieku znów pszczołom grozi zagłada, bartnictwo zaczyna podupadać na skutek ,masowej wycinki drzew, a nieco później także regresu gospodarczego, toczących się wojen i zaraz dziesiątkujących ludność.

Najdłużej bo do początku XIX wieku przetrwało bartnictwo w puszczach Tucholskiej, Kurpiowskiej, Białowieskiej i Kozienickiej. Wydany przez zaborców w połowie XIX wieku zakaz chowu pszczół w lasach położył kres bartnictwu w Polsce. W miarę ustępowania bartnictwa wchodziło pasiecznictwo przydomowe prowadzone w pniakach i kłodach. Z różnych przyczyn pszczelarstwo w Polsce stawało się coraz bardziej nieopłacalne, mało wydajne.

W drugiej połowie XVIII wieku zaczęto szukać przyczyn upadku pszczelarstwa oraz szukano sposobów poprawy tego stanu.

Jednym z tych, którzy zdawali sobie sprawę z wielkiego zaniedbania w hodowli pszczół był wybitny na owe czasy bartnik i zoolog - ks. Krzysztof Kluk. W swoim dziele pt. "Zwierząt domowych i dzikich osobliwie kraiowych, historyi naturalney początki i gospodarstwo" wydanej w 1779-1780r. tom IV poświęca "owadom i robactwu" a zwłaszcza szeroko opisuje życie pszczół, rozmnażanie, użytkowość, pożytki pszczele, choroby, barcie, ule i stosowaną w nich gospodarkę. W końcu XVIII wieku następuje reforma szkolnictwa do niektórych uczelni wprowadzono nauki rolnicze w tym i naukę pszczelnictwa. Ze szkół tych wychodzili wykształceni pszczelarze. Do nich należeli Mikołaj Witwicki (1780-1863) wszechstronnie wykształcony (studiował także filozofię i prawo) doświadczony hodowca i organizator, opublikował wiele artykułów z zakresu pszczelnictwa. Działalność Witwickiego wywarła duży wpływ na ówczesnych pasieczników, stała się zapowiedzią nowej ery dla polskiego pszczelnictwa, które zaczęło podnosić się z upadku.
W połowie XIX wieku wprowadzono naukę pszczelnictwa do programu niektórych szkół, zaczęto organizować kursy pszczelarskiego, wzbogacała się literatura pszczelarsko-rodzinna i przekładowa np. dwie książki Leśniewskiego i przekłady polskie dzieł Dzierżona, uczyły one racjonalnego gospodarowania przy użyciu uli snozowych. Ule Dzierżona uważano przez długi czas za najlepsze.

Wielkim propagatorem metod Dzierżona był Julian Lubieniecki (1802-1862) pszczelarz, pedagog, krzewiciel racjonalnego pszczelarstwa, założyciel w 1857 roku pierwszej polskiej szkoły pszczelarskiej w Przemyślanach koło Lwowa. Książka pt. "Dokładna praktyczna nauka dla pasieczników" (1859-1860) była pierwszym wyczerpującym podręcznikiem pszczelnictwa napisanym w języku polskim. Dzięki temu pszczelarze zaczęli budować ule dzierżonowskie.

Następnym wielkim, krzewicielem wiedzy pszczelarskiej był ks. Jan Dolinowski- konstruktor pierwszego ula ramowego. W 1854 roku wydał książkę pt. "Chów pszczół w ścisłym połączeniu metody rojnej z miodną i w stosowaniu na ten cel urządzonym ulu", oraz drugą pracę pt. "Zasady pszczelnictwa zastosowane do konstrukcji ula ramowego".
Ostatecznie unowocześnienie pszczelnictwa w Polsce, dalszy jego rozwój i wprowadzenie nowszych metod jest zasługą Teofila Ciesielskiego (1847-1916) profesora botaniki na uniwersytecie we Lwowie, konstruktor ula ramowego wzorowanego na ulu Dzierżonia (otwierany z boku), nazwał go "słowiańskim". Ul ten stał się popularny na terenie Małopolski i przetrwał do czasów współczesnych.

Dalsze unowocześnienia wprowadził Kazimierz Lewicki, który zbudował w 1870 roku własnego typu ul, nazwany stojako-leżakiem z ramkami wyjmowanymi od góry. Ul ten po dalszym udoskonaleniu przekształcił się w ul zwany warszawskim. Działania Ciesielskiego i Lewickiego zamykają etap przekształcania hodowli w Polsce.
Pod koniec XIX wieku i w początkach XX wieku powstają organizacje zrzeszające pszczelarzy. Wzrosła świadomość społeczna, podnosi się poziom wiedzy pszczelarzy, wprowadzane są dalsze ulepszenia sprzętu pasiecznego.

Uroczystości 20-lecia działalności Koła Pszczelarzy w Wojniczu

Propozycja zorganizowania uroczystości jubileuszu XX-lecia powstania Koła i jego działalności zrodziła się na posiedzeniu zarządu w dniu 21.02.1998r.

Członkowie zarządu po dokładnym przeanalizowaniu możliwości od strony organizacyjnej i finansowej postanowili przekazać wniosek pod obrady Walnego Zebrania. Wniosek zarządu został przedyskutowany i uchwalony na Walnym Zebraniu sprawozdawczo-programowym w dniu 8.03.1998r.

Zobowiązano członków zarządu do włączenia się do prac organizacyjnych.

Uroczystość miałaby się odbyć w miesiącu maju 1999 roku w. Wojniczu.

Postanowiono, że z dobrowolnych składek zostanie ufundowany sztandar Koła.

Na Walnym Zebraniu sprawozdawczo-programowym w dniu 14.02.1999r. został wybrany Komitet Honorowy obchodów XX-lecia Koła Pszczelarzy w Wojniczu w składzie:

1. Przewodniczący Komitetu - Mgr Zbigniew Nosek - radny Rady Powiatu, członek Tarnowskiej Izby Rolniczej, wójt Gminy Wojnicz
2. Ksiądz mgr Józef Urbaniak - Dziekan Dekanatu Wojnickiego, proboszcz parafii w Wojniczu
3. Mgr inż. Agnieszka Jeleń - Naczelnik Wydziału Rolnictwa Starostwa powiatu Tarnów
4. Mgr inż. Ryszard Pacyna - Dyrektor ZSEiGŻ w Wojniczu
5. Mgr Jan Mróz - Prezes Pogórskiego Związku Pszczelarzy w Tarnowie
6. Mgr Alfred Radwan - Wice-prezes Pogórskiego Związku Pszczelarzy w Tarnowie
7. Mgr Stanisław Motyka - Kierownik Pogórskiego Związku Pszczelarzy w Tarnowie
8. Mgr inż. Marek Sygnarowicz - Przewodniczący Rady Gminnej
9. Zdzisław Kuboń - Wice-przewodniczący Rady Gminy
10. Mgr inż. Stanisław Szefer - Kierownik Biura Urzędu Gminy w Wojniczu
11. Inż. Stefan Wełna - Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury
12. Mgr Jerzy Chumiński - Prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej
13. Mgr inż. Marian Pajor - Wice-dyrektor ZSEiGŻ
14. Inż. Waldemar Jarosiewicz - Wice dyrektor ZSEiGŻ
15. Mgr Anna Kazimiera Nosek - Dyrektor Banku Spółdzielczego Rzemiosła w Krakowie oddział w Wojniczu
16. Inż. Mieczysław Michałowski - Kierownik Gospodarstwa Pomocniczego ODR
17. Mgr inż. Stefan Pławecki - Prezes Koła Pszczelarzy w Wojniczu
18. Adam Nitsch - Wice-prezes Koła Pszczelarzy w Wojniczu
19. Aldona Haraf - Przewodnicząca Roboczego Komitetu Obchodu 20-lecia Koła Pszczelarzy w Wojniczu
20. Stanisław Jarosz - Sołtys sołectwa Wojnicz
21. Jerzy Jarkowski - Sołtys sołectwa Grabno

Po uzgodnieniu z Przewodniczącym Komitetu Honorowego Uroczystości XX-lecia działalności - Mgr Zbigniewem Noskiem Wójtem Gminy Wojnicz jubileusz został włączony w program obchodów „Dni Wojnicza”

Wykaz członków koła od 1979 roku

"Seniorzy"